Georges Focus

In het Nationaal Museum van Mexico stad werd de kunstcollectie in tweeën gedeeld; éen etage voor de kunstenaars met een academische opleiding en een zónder. En natuurlijk was de afdeling van de autodidacten aantrekkelijker en interessanter.
De termen Art Brut en outsiderkunst worden vaak door elkaar gebruikt, maar duiden vanouds op kunstenaars die zich onderscheiden door hun puurheid, wars van culturele codes en voorschriften, veelal een gevolg van een psychische beperking.  Dit in tegenstelling tot kunstenaars die door hun opleiding van hun authentieke spontaniteit zouden zijn beroofd!

In Musée Victor Hugo zag ik in februari een erg mooie, bescheiden tentoonstelling La folie en tête, waarin een overzicht te zien was van tekeningen en sculpturen die gemaakt waren in psychiatrische instellingen die voor het eerst experimenteerden met ‘kunsttherapie’ en de patiënten daarin uiterst serieus namen. De collecties die daaruit voortgekomen zijn werden vernoemd naar de psychiaters die het initiatief namen, Prinzhorn en Morgenthaler en zijn inmiddels vermaard en onbetaalbaar.

Outsiderkunst is big business geworden. Er zijn verzamelaars, speciale musea (Dr Guislain in Gent, LaM in Lille), kunstbeurzen en magazines. Hoe gemarginaliseerd is outsiderkunst nog? En kunnen we wel spreken van een verschil tussen outsiders en insiders? Er is -zeker onder kunstenaars- een grote belangstelling, misschien wel verlangen naar een tegenhanger van de hedendaagse kunstenaar die zichzelf profileert als ‘cultureel ondernemer’ of ‘artistic researcher’. Maar het heeft allemaal iets ongemakkelijks, iets dubbels, dat label ‘outsider’. Hoe groot de aantrekkingskracht ook is van de collages van Henry Darger, het notenschrift van Wölfli, de duizeligmakende stadsportretten van Willem van Genk, de tunnels van Ramirez, de dichtbeschreven vellen, de obsessieve opsommingen, bouwsels  en eindeloze herhalingen. Het onbeholpen bezetene, trefzekere is jaloersmakend.

In de École des Beaux Arts is nu een tentoonstelling samengesteld met tekeningen van een zeventiende eeuwse kunstenaar, Georges Focus (1644-1708) . Fantastische tekeningen zijn het. Allemaal op hetzelfde staande formaat, in dezelfde bruine inkt, onderaan voorzien van een soort logo; een palet en een kleine vogel. Dichtbeschreven teksten in krullerige banieren, complexe historische en mythologische verhalen, soms burlesk, soms gewelddadig. Alle ingelijste tekeningen werden dubbelzijdig getoond omdat de achterkanten van boven tot onder beschreven waren in hetzelfde regelmatige handschrift.
Hij begon als een gewaardeerd, tamelijk conventionele landschapsschilder, mocht naar Rome in 1666, werd lid van de Academie, kreeg opdrachten, maar verdween van de radar. Later onderzoek wees uit dat hij bijna dertig jaar van zijn leven in een instelling verbleef, ‘Petites Maisons’, waar hij het leeuwendeel van de getoonde tekeningen maakte. Daar is dus gelukkig iemand geweest die er de waarde van inzag en er zorg voor droeg, zodat ik nu met mijn neus op de wonderlijkste scenes sta die iemand driehonderdvijftig jaar geleden -helemaal voor zichzelf- met een klein pennetje op papier zette.

In the National Museum of Mexico City, the art collection was divided in two; one floor for the artists with an academic education and one without. And of course the department of the self-taught was more attractive and interesting.
The terms Art Brut and outsider-art are often used interchangeably, but traditionally refer to artists who distinguish themselves by their purity, averse to cultural codes and regulations, often a consequence of a psychological limitation. This is in contrast to artists who were deprived of their authentic spontaneity because of their education!

In Musée Victor Hugo I saw in February a very beautiful, modest exhibition La folie en tête, which featured an overview of drawings and sculptures that were made in psychiatric institutions that experimented for the first time with ‘art therapy’ and that took the patients in them very seriously. The resulting collections were named after the psychiatrists who took the initiative, Prinzhorn and Morgenthaler and are now renowned and priceless.

Outsider-art has become big business. There are collectors, special museums (Dr Guislain in Ghent, LaM in Lille), art-fairs and magazines. How marginalized is outsider art yet? And can we speak of a difference between outsiders and insiders? There is – certainly among artists – a great interest, perhaps a desire for a counterpart of the contemporary artist who profiles himself as ‘cultural entrepreneur’ or ‘artistic researcher’. But it all has something uncomfortable, something double, that label ‘outsider’. However great the appeal is of the collages of Henry Darger, the notation of Wölfli, the dizzying city portraits of Willem van Genk, the tunnels of Ramirez, the closed sheets, the obsessive summaries, constructions and endless repetitions. The awkwardly possessed, can make one jealous.

In the École des Beaux Arts an exhibition has now been compiled with drawings by a seventeenth-century artist, Georges Focus (1644-1708). They are fantastic drawings. All in the same standing format, in the same brown ink, at the bottom a kind of logo; a palette and a small bird. Dense texts in curly banners, complex historical and mythological stories, sometimes burlesque, sometimes violent. All framed drawings were shown double-sided because the back sides were described from top to bottom in the same regular handwriting.
He started as a successful, fairly conventional landscape painter, was allowed to go to Rome in 1666, became a member of the Academy, received commissions, but disappeared from the radar. Later research showed that he spent almost thirty years of his life in an institution, “Petites Maisons,” where he made the biggest share of the drawings shown. So fortunately there has been someone who saw the value of it and took care of it, so that I now stand with my nose at the most wonderful scenes that someone put on paper with a small pen, a threehundred and fifty years ago – completely for himself.

de achterzijde van elke tekening:
the backside of every drawing: