Ruhe

Op een van de begraafplaatsen hier in Berlijn kwam ik een echtpaar tegen dat me vertelde zo blij te zijn dat déze in ieder geval open zijn, voor een wandelingetje, maar vooral om toch een beetje ‘Kultur geniessen zu können’.
Zo had ik het nog niet bedacht.
Het is me al vaker opgevallen dat begraafplaatsen in andere steden meer geïntegreerd zijn, meer deel van het leven uitmaken dan bij ons. Ik herinner me in Tokio zelfs een route die noodgedwongen over de begraafplaats liep; alsof je een wijk doorkruiste, zonder muur eromheen.
Het is natuurlijk bijna een sport om graven van beroemde mensen op te zoeken, of toevallig te ontdekken. Zo liep ik tegen twee grote keien aan, in een hoekje van begraafplaats Dorotheenstad, waarin de namen van Bertolt Brecht en zijn vrouw Helene Weigel gebeiteld waren. Er schuin tegenover stond een stenen kubus met de naam van zijn vriend Hanns Eisler, die de muziek van veel van zijn theaterstukken componeerde en iets verderop de vrouw die zijn liederen fantastisch vertolkte, Gisela May. Allemaal vlakbij elkaar, wat iets roerends had.
En dan is het enorme luxe om thuisgekomen op Spotify hun namen in te tikken en de hele dag ondergedompeld te zijn in dat grote, prachtige oeuvre.

At one of the cemeteries here in Berlin I met a couple who told me that they were so happy that théy are at least open, for a walk, but especially for a little ‘Kultur geniessen zu können’.
I hadn’t thought of it that way yet.
I have often noticed that cemeteries in other cities are more integrated, more part of life than in ours. I even remember a route in Tokyo that was forced to cross the cemetery; as if you were crossing a neighborhood, without a wall around it.
Of course, it is almost a sport to look up or discover by chance, the graves of famous people. So I came across two large boulders, in a corner of the Dorotheenstad cemetery, in which the names of Bertolt Brecht and his wife Helene Weigel were chiseled. Diagonally opposite was a stone cube bearing the name of his friend Hanns Eisler, who composed the music for many of his plays, and a little further away, the grave of the woman who performed his songs fantastically, Gisela May. All close together, which had something moving.
And then it is an enormous luxury to come home on Spotify to type in their names and to be immersed in that large, beautiful oeuvre all day long.

De meest indrukwekkende is de Joodse begraafplaats Weissensee. Zoiets enorms had ik niet eerder gezien; tachtig voetbalvelden groot, met dicht opeengepakte graven. De oudste Joodse begraafplaats, middenin de stad (aan de Schönhauser Allee, die herinnert aan die in Praag waar alle stenen schots en scheef overwoekerd zijn) was te klein geworden en een groep vooraanstaande burgers besloot een terrein te kopen buiten de stad. In 1880 werd deze nieuwe begraafplaats ingewijd. De rijkere Joodse families bouwden -tegen de gewoonte in- praalgraven van het mooiste soort. Kleine architectonische wonderen zijn het, de bouwstijlen van het einde van de 19e, begin 20e eeuw representerend. Eindeloos lange lanen vol, en de meeste redelijk onderhouden.
De gloedvolle, mooie namen die ik eerder koppelde aan het bericht over de transport treinen vanaf het Anhalter Bahnhof, heb ik daar hardop lezend opgetekend. Al die welvarende families met hun cultuur, bedrijven, winkels. Allemaal verdwenen.
Het is altijd zo gek dat het tegelijk ook vredig en mooi is, een begraafplaats. Zelfs een waar de gegraveerde jaartallen ophouden rond 1938.

The most impressive is the Weissensee Jewish cemetery. I had never seen anything so huge before; eighty football fields in size, with densely packed graves. The oldest Jewish cemetery, in the middle of the city (on the Schönhauser Allee, which recalls the one in Prague where all the stones are scattered and crooked) had become too small and a group of prominent citizens decided to buy a site outside the city. This new cemetery was inaugurated in 1880. The wealthier Jewish families built – contrary to custom – tombs of the finest kind. They are minor architectural wonders, representing the architectural styles of the late 19th, early 20th centuries. Endlessly long avenues full, and most of them reasonably maintained.
The glowing, beautiful names that I previously linked to the report about the transport trains from the Anhalter Bahnhof, I have read out loud there. All those prosperous families with their culture, businesses, shops.
All disappeared.
It is always so strange that it is also peaceful and beautiful at the same time, a cemetery.
Even one where the engraved dates end around 1938.

En dan is er een kleine oase, beteugeld verwilderd; de St Marien Friedhof, die nu een ommuurd wandelgebied is aan de Prenzlauer Allee/Heinrich Rollerstrasse. De begraafplaats kwam in 2007 te koop maar de buurt wist te verhinderen dat het volgebouwd zou worden en heeft de stad er toe kunnen bewegen het terrein aan te kopen. Het heet nu Leise Park.
Na veertig jaar niet gebruikt te zijn geweest staan er hier en daar grafmonumenten, maar er is ook een evenwichtsbalk, er hangen hangmatten en er worden hutten gebouwd. Het heeft iets weg van de sinds 1963 niet meer in gebruik zijnde begraafplaats Huis te Vraag bij de Amstelveenseweg in Amsterdam, maar levendiger. Daar moet het zomers goed toeven zijn.

And then there’s a little oasis, restrained haggard; the St Marien Friedhof, which is now a walled walking area on Prenzlauer Allee / Heinrich Rollerstrasse. The cemetery came up for sale in 2007, but the neighborhood was able to prevent it from being bought for real estate and was able to persuade the city to buy the site.
It is now called Leise Park.
After 40 years of inactivity, there are grave monuments here and there, but also a balance beam, there are hammocks in the trees, and huts are being built. It resembles the Huis te Vraag cemetery at the Amstelveenseweg in Amsterdam, not in use since 1963, but more lively. It must be an enchanting place to be there in summer.