The nineteenth century

Geen makkelijke eeuw in de schilderkunst, in het Teylers Museum in Haarlem moet ik altijd een beetje doorbijten. Daar snap je goed waarom de impressionisten móesten komen, als antwoord op zoveel benauwde burgerlijkheid en academische regels. In de Alte Nationalgalerie is het zo gek je te realiseren dat deze plek -toen het gebouwd werd rond 1870,- hét museum voor moderne kunst was, met voor een deel dezelfde werken als er nu weer ondergebracht zijn.
Ik was er dinsdag om tien voor tien en kon als eerste naar binnen waarbij ik de neiging kreeg de suppoosten allemaal de hand te schudden. De eerste openstelling sinds 1 november; het had iets feestelijks.

Vijf redenen om een keer naar het museum van de 19e eeuw, de Alte National Galerie te gaan.

Not an easy century in painting, as I notice each time visiting the Teylers Museum in Haarlem. There you do understand why the Impressionists had to come, in response to so many oppressive bourgeois and academic rules.
In the Alte Nationalgalerie it is so interesting to realize that this place – when it was built around 1870 – was the museum for modern art, with some of the same works as now housed there.
I arrived at ten to ten on Tuesday and was the first to enter, with the urge to shake hands with all the attendants.
The first opening since November 1; there was something festive about it.

Five reasons to visit the museum of the 19th century, the Alte Nationalgalerie.

1. Caspar David Friedrich

Niet voor niets is er een hele zaal gewijd aan het werk van Caspar David Friedrich. En ook al doe je je best anderen eens wat meer aandacht te geven (Menzel, Blechen, Böcklin, von Marées) het is tóch de zaal waar je als betoverd op een bankje gaat zitten. Dit keer was ik er langdurig alleen, en niet eerder drong tot me door hoe uitgebeend zijn beelden zijn. Hoe het begrip ‘romantisch’ voor zoveel meer uitleg vatbaar is. Dit heeft alles te maken met de eenzaamheid en weemoed die spreekt uit Schuberts Winterreise, en weinig met wat wij romantisch zijn gaan noemen.

It is not without reason that an entire room is devoted to the work of Caspar David Friedrich. And even if you do your best to give others a little more attention (Menzel, Blechen, Böcklin, von Marées), this is still the room where you sit on a bench, mesmerized. This time I was alone for a long time, and never before did I realize how boned his images are. How the term ‘romantic’ can be explained in so many ways. This has everything to do with the loneliness and melancholy that speaks from Schubert’s Winterreise, and little with what we have come to call romantic.

2. Carl Blechen

Blechen was zijn tijd ver vooruit. Geen belangstelling voor het heroïsche of de symbolische duiding van het landschap, zoals zijn tijdgenoten veel meer bezighielden. Eigenlijk werkte hij als een impressionist later zou doen, op reis met zijn ezel middenin de natuur, met een losse flair en licht in het schilderen, ver weg van het Pruisisch classicisme.

Blechen was way ahead of his time. No interest in the heroic or symbolic interpretation of the landscape, as his contemporaries were much more concerned with. Actually, he worked as an impressionist would later do, traveling with his easel in the middle of nature, with a loose flair and light in painting, far away from Prussian classicism.

3. Max Klinger

Bij eerder bezoek aan de Alte Nationalgalerie ging ik steevast op zoek naar één schilderij dat nu tot mijn verrassing naast het werk hing waar ik eerder over schreef, de Sonnige Stube van Hammershøi.
Spaziergänge is de intrigerende titel van dit intrigerende schilderij. Max Klinger schilderde het in 1878 toen hij nog op de academie zat, 21 jaar oud. Vijf mannen, geïsoleerd van elkaar, gloedvol laat middaglicht schijnt op de lange bakstenen muur waar men vaak langs gelopen is getuige de sporen in het gras, maar waar naar toe? De man met bolhoed lijkt het slachtoffer te gaan worden en trekt zijn pistool. Naar motieven en afloop kun je alleen maar gissen. Klinger was een symbolist, en een vroege surrealist met gevoel voor humor die vooral bekend werd met zijn grafiek. De plaatsing naast Hammershøi vond ik geen gelukkige. Nog afgezien van het feit dat ze niks met elkaar aangingen, werd dat hele subtiele licht in het interieur omvergeblazen door de zon op de muur van Klinger.

During previous visits to the Alte Nationalgalerie, I invariably went in search of one painting that, to my surprise, was now hanging next to the work I wrote about earlier, the Sonnige Stube by Hammershøi. Spaziergänge is the intriguing title of this intriguing painting. Max Klinger painted it in 1878 when he was still at the academy, 21 years old. Five men, isolated from each other, glowing late afternoon light shines on the long brick wall that people have often walked past, as evidenced by the marks in the grass, but where to? The man in the bowler hat seems to be a target and pulls his gun. You can only guess at motives and outcome. Klinger was a symbolist and early surrealist with a sense of humor who was best known for his graphics. I found the placement next to Hammershøi, not a happy one. Apart from the fact that they did not interact with each other, that very subtle light in the interior was blown over by the sun on Klinger’s brick wall.

4. Zirkus van Paul Friedrich Meyerheim (1861)

En dan hangt er in een zaal met mij onbekende meesters ineens deze kleine circus voorstelling. Het was ongetwijfeld dé gebeurtenis van het jaar voor de mensen die in de omgeving woonden. Met mijn neus er op zag ik hoe verguld aandachtig en vertederd ze waren. Met de armen voor hun ogen tegen het felle zonlicht en de leeuw die op zijn beurt wacht.

And then suddenly this small circus show hangs in a room with masters unknown to me. It was undoubtedly the event of the year for the people who lived in the area. With my nose up I saw how attentive and endeared they were.
With the arms over their eyes against the bright sunlight and the lion waiting his turn.

5. Hodler

Voor Ferdinand Hodler moet je naar Zwitserland, of naar Musée d’Orsay, waar ook een paar mooie hangen. In Berlijn hangt deze. Hij benadert het landschap altijd frontaal, horizontaal, nooit vanuit een hoek, wat perspectivisch misschien beter kan werken, maar de abstractie in de weg zou zitten. En dat is misschien wel de grootste kwaliteit van zijn landschappen. Want een Zwitsers bergmeer schilderen zonder tuttig te worden, is knap.

For Ferdinand Hodler you have to go to Switzerland, or to the Musée d’Orsay, which also has a few nice ones. This one hangs in Berlin. Always frontal, horizontal, never from an angle, which might work better for the perspective, but would get in the way of abstraction. And that is perhaps the greatest quality of his landscapes.
Because painting a Swiss mountain lake without being fussy is admirable.

En dan nog even een van Caspar David Friedrich, das Eismeer, dat in Hamburg hangt en dat Jacobien de Rooij tot inspiratie diende voor haar Marmerzee zoals ze die aantrof in Portugal.

And then just one more by Caspar David Friedrich, das Eismeer, which you can see in Hamburg and that Jacobien de Rooij served as inspiration for her Marmerzee, as found in Portugal.