Kijk nou, zo’n pentekening op een velletje papier uit 1440, precies een A-viertje groot.
Gemaakt in Basel door Konrad Witz, nu te zien in de voorbeeldige tentoonstelling Spätgotik in de Gemäldegalerie. De Duitse kunstenaars zijn doorgaans strenger in aanpak dan hun collega’s uit de Lage Landen, maar zo rond 1430 verandert er iets. Alle credits worden op tekstborden overigens gegeven aan de Vlaamse Primitieven, en dan vooral aan Jan van Eijck, die het voortouw nam in een volledige ommekeer in de schilderkunst. Tot dan toe waren de voorstellingen en figuren tijdloos, onbepaald. De Vlamingen echter definieerden met schaduwen, stofuitdrukking nieuwe perspectieven. Het werd contrastrijker en tegelijk zachter, menselijker van uitdrukking, zinnelijker en persoonlijker.
Afhankelijk van licht werd het momént vastgelegd.
Dat heeft Konrad Witz ook goed begrepen, de wijze waarop hij zo’n huiselijke scene met wat water-verdunde-inkt neerzet, is zo mooi en vóór die tijd zo ongebruikelijk.
Het lijkt er op dat Maria wat verstelwerk verricht, terwijl Jezus met water speelt in de koperen schaal waarin hij zichzelf weerspiegeld ziet. Hij lijkt het onbevattelijke te willen aanraken.
Witz maakt dat gegeven het belangrijkst en zet het -als enige- aan met kleur.
Bevrijd van vroegere conventies mag het kind Jezus nu spelen als een kind.
Look, such a pen drawing on a piece of paper from 1440, exactly an A4 size.
Made in Basel by Konrad Witz, now on display in the exemplary exhibition Spätgotik in the Gemäldegalerie. The German artists are usually stricter in approach than their colleagues from the Low Countries, but around 1430 something changes. All credits are given on text boards to the Flemish Primitives, and especially to Jan van Eijck, who took the lead in a complete turnaround in painting. Until then, the images and figures were timeless, indefinite. The Flemish, however, defined new perspectives with shadows, expressions of material. It became more contrasting and at the same time softer, more human, more sensual and more personal.
The very moment was captured, depending on light.
Konrad Witz has understood that very well, the way in which he creates such a homely scene with some water-diluted ink is so beautiful and so new.
It appears that Mary appears to be doing some mending, while Jesus is playing with water in the copper bowl in which he sees himself reflected. He seems to want to touch the incomprehensible.
Witz makes that fact the most important by using some color.
Freed from the earlier conventions, the child Jesus is now allowed to play as a child.
Natuurlijk troffen de drie kussentjes me.
Of course the three pillows he painted, hit me.
En een paar schilderijen verderop zag ik er nog een paar: nu in olieverf op een eikenhouten paneel, fantastisch geschilderde, stoffen kussentjes van glanzend fluweel, met geborduurde voorstellingen van een hert (verwijzend naar Christus), bloemvormen en kwastjes aan de hoeken. Meister von Liesborn heet de schilder en de Annunciatie komt uit 1480, in bezit van de National Gallery in Londen. Rogier Van der Weijden was het grote voorbeeld, zo staat op het begeleidend tekstbordje en daar kun je je wel iets bij voorstellen. Het kleine paneel maakte deel uit van een enorm altaarstuk, dat in de loop der eeuwen in veertien delen is verzaagd en in verschillende collecties terechtgekomen.
Het moet een juweel van een retabel zijn geweest.
And a few paintings further down I saw some others: now in oil on an oak panel, fantastically painted, pillows of shiny velvet, with embroidered representations of a deer (referring to Christ), flower shapes and tassels at the corners. Meister von Liesborn is the name of the painter and the Annunciation is from 1480, in the possession of the National Gallery in London. Rogier Van der Weijden was his great example, as is stated on the accompanying text sign and you can imagine that. The small panel was once part of an enormous altarpiece, which was sawn into fourteen parts over the centuries and ended up in various collections.
It must have been a jewel of a retable.
Erik Mattijssen in Paris (2018) and Berlin (2021) 