Einsteinpark

I

Je gaat naar Potsdam voor Park Sanssouci.
Het 300 ha grote park, waar rond het paleis dat halverwege de 18e eeuw gebouwd werd, later -ter vermaak- fantastische tuinen zijn aangelegd. Met fonteinen, quasi antieke tempels, een wijngaard met terrassen, kassen, een toegangspoort, een Belvedere, paleizen voor de gasten, een theater en de grootste orangerie die ik ooit zag, helemaal vol sinaasappelbomen in potten die binnenkort naar buiten mogen.

Maar ik had eerder een plaatje gezien van de Einsteinturm in Wissenschaftspark Albert Einstein, daar niet zo ver vandaan, op de Telegrafenberg. Die berg heet zo omdat daar in 1832 de vierde in een reeks van 62 telegrafie-stations stond, waarmee een bericht van Berlin naar Koblenz in een uur overgeseind kon worden, waar eerder een bode te paard nog vier dagen over deed!
Eind negentiende eeuw begon men met de bouw van meteorologische, astronomische en geofysische onderzoekscentra en observatoria in een Engelse landschapssetting. Wat moet daar regelmatig sprake zijn geweest van enorme opwinding, bij het ontleden van zonnestralen, het in kaart brengen van het hemelgewelf en het onderzoeken van de aardbodem.
Het was er geweldig en ik was er weer helemaal alleen!
In de architectuur van de gebouwen waarde de geest van Schinkel, behalve in het zon-observatorium dat in 1922 gebouwd is door Erich Mendelsohn. Onder de koepel wordt het licht van de zon opgevangen en vervolgens naar beneden geleid, waar het in de kelder negentig graden wordt gebogen in een horizontaal vlak (?!) . En dat allemaal om de relativiteitstheorie van Albert Einstein te bevestigen.

You go to Potsdam for Park Sanssouci.
The 300-hectare park with a palace built in the mid-18th century, around which later -for entertainment- fantastic gardens were laid out. Fountains, quasi-antique temples, a vineyard with terraces, greenhouses, an entrance gate, a Belvedere, palaces for the guests, a theater, and the largest orangery I ever saw, full of orange trees in pots that will soon be allowed outside.

But I had previously seen a picture of the Einsteinturm in Wissenschaftspark Albert Einstein, not that far from there, on the Telegrafenberg. That mountain is so called because in 1832 the fourth in a series of 62 telegraph stations was there, with which a message from Berlin to Koblenz could be transmitted in an hour, which previously took a messenger on horseback four days!
At the end of the nineteenth century, the construction of meteorological, astronomical and geophysical research centers and observatories in an English landscape setting began. How tremendous the excitement must have been there on a regular basis, when dissecting the sun’s rays, mapping the sky, and examining the surface of the earth.
It was great and I was all alone again!
The spirit of Schinkel can be found in the architecture of the buildings, except in the sun observatory built in 1922 by Erich Mendelsohn. Under the dome, the light of the sun is collected and then directed downwards, where it is bent ninety degrees in the basement in a horizontal plane (?!). And all to confirm Albert Einstein’s theory of relativity.

Het werd een van eerste voorbeelden van ‘organische’ architectuur in Europa, waarbij alle bouwkundige elementen opgenomen zijn in de uiteindelijke, plastische vorm. Zoals dat mede en nog wat eerder ontwikkeld werd door de antroposofen (Steiner) en Gaudi (de Sagrada Familia).

It became one of the first examples of ‘organic’ architecture in Europe, in which all architectural elements are included in the final, plastic form. Like that, and a little earlier, the anthroposophists (Steiner) and Gaudi (the Sagrada Familia) developed.

Het past natuurlijk precies in de tijd. Een scene uit de film ‘Das Cabinet des Dr Caligari’ (1920) had er in opgenomen kunnen zijn.

Of course it fits exactly in time. A scene from the film ‘Das Cabinet des Dr Caligari’ (1920) could have been included.

Niet ver daarvandaan staat nog een toren, en een verwaarloosd gebouwtje van golfplaat.
Friedrich Helmert was professor in de Geodäsie, een wetenschap waar ik niet eerder van gehoord had, die betrekking heeft op alle informatie waar een ruimtelijke component een rol bij speelt. Hij was een van de belangrijkste mannen in het onderzoek naar zwaartekracht en het opmeten van de aardbol en deed dat in samenwerking met collega’s in de hele wereld, dwars door de oorlogen heen, in nauw overleg met Greenwich.
Onze navigatiesystemen en google maps beginnen hier, zo stond er op een bord, en er is een krater op de maan naar hem vernoemd.
En dat begon allemaal vanuit deze in 1893 door hem ontwikkelde en gebouwde toren, die er nu wat bouwvallig bijstond. Het metalen ‘rek’ dat je ziet was er om de koepel in twee helften open te kunnen schuiven en zo de sterren te bestuderen.

Not far from there is another tower and a neglected corrugated iron building.
Friedrich Helmert was a professor of Geodäsie, a science I had never heard of before, which relates to all information involving a spatial component. He was one of the foremost men in gravity research and the measurement of the globe, working with colleagues around the world, right through the wars, in close consultation with Greenwich.
Our navigation systems and google maps start here, it said on a sign, and there is a crater on the moon named after him.
And that all started from this tower built in 1893, which was now somewhat dilapidated. The metal ‘rack’ you see was there to support the opened dome in two halves, to study the stars.

Daarnaast staat dit gebouwtje dat het meridianenhuisje heet. En het kleine torentje dat er bij staat is een ‘mire’, een ‘meridiaanmarkering voor het instellen van de telescoop in de meridiaanrichting’. Nu doe ik net of ik er verstand van heb, maar dit lees ik natuurlijk op de informatieborden die er bij staan en wat ik later op internet vind.
Maar waar ik wel gevoelig voor ben is de gedachte dat al ons comfortabel en vanzelfsprekend verkeer, of het nu per vliegtuig is, of de mail de ik verstuur, z’n oorsprong vindt bij dit soort wetenschapspioniers aan het eind van de negentiende eeuw. Die slechts deze eenvoudige gebouwtjes nodig hadden en wat meetapparatuur ontwikkelden om de grootste ontdekkingen te doen. Zonlicht meten, onze afstand tot de poolster bepalen en het weer voorspellen; ongelooflijk.

Next to this is this iron building called the meridian house. And the small turret it says is a ‘mire’, a ‘meridian marker for setting the telescope in the meridian direction.’
I pretend I understand, but of course, I read this on the information boards that accompany it and what I later find on the internet.
But what I am sensitive to is the idea that all our comfortable traffic, whether it is by air, on the road, or the mail that I send, originated with this kind of science pioneers at the end of the nineteenth century. Who only needed these simple buildings and developed some measuring equipment to make the greatest discoveries. Measure sunlight, determine our distance to the North Star and predict the weather; incredible.