Bellini’s Auferstehung

Het was in Bari, in Italië, waar ik afgelopen zomer hardop een kreet slaakte toen ik in de -uit haar slaap gekuste-Pinacoteca ineens voor een werk van Giovanni Bellini stond. San Pietro Martire (1490), net uit het restauratie atelier.
In een gekoeld, klein, speciaal getimmerd kamertje, waar ik steeds in en uit liep om het opnieuw te ervaren.

It was in Bari, Italy, where I yelled out loud last summer when I suddenly stood in front of a work by Giovanni Bellini, in the Pinacoteca. San Pietro Martire, just out of the restoration studio.
In a cooled, small, specially constructed room, where I kept walking in and out to experience it again.

Ik laat er een detail van zien:

Tien jaar eerder schilderde hij de Wederopstanding van Jezus, die we deze dagen vieren. Het is misschien van de zomer weer te zien in de onovertroffen Gemäldegalerie, nu moet ik het nog even doen met een afbeelding.
Het is een fors werk, zo’n anderhalve meter hoog, gemaakt voor een zijkapel van een kerk in Venetië (de San Michele).
De voorstelling is een bekende; de grafsteen is terzijde geschoven en het graf is leeg. Jezus keert terug naar zijn vader, verbaasd gadegeslagen door een paar wachters, terwijl andere nog slapen. Het lichaam lijkt weer gaaf, alle sporen van verwonding zijn verdwenen. Je gaat zigzaggend van linksonder naar hem toe.
Het is een gefantaseerd landschap op een niet helemaal te plaatsen moment van de dag. Het licht speelt een belangrijke rol, een specialiteit van Bellini, die licht en lucht niet meer realistisch weer wilde geven, maar het als uitdrukkingsmiddel van iets anders inzette. Is het ‘t morgenrood dat de nacht verdringt? Alle afbeeldingen laten andere kleuren zien, waarin Jezus soms overstraald wordt door wat het goddelijk licht zou kunnen zijn.
De rest van de hemel gaat in tussentonen van roze en licht oranje naar paarsig donker blauw, afhankelijk van het plaatje.

Natuurwetenschappelijk is de wederopstanding niet mogelijk, maar als zaak van het geloof, het wonder, heel aannemelijk. Maria Magdalena zou er getuige van zijn geweest en ook daarom moet je het echte werk zien. Is zij een van de drie kleine figuren, die met de rode mantel en kijkt ze naar hem? En verwijst de hand van Jezus naar het vaak vastgelegde moment, waarop Maria Magdalena hem aan wil raken nog voor hij verrijst, en hij dat afwijst (Nole mi tangere – raak me niet aan) of is het meer een zegenend gebaar. Waarschijnlijk het laatste. Hij kijkt omhoog, naar zijn vader, wellicht. En is dat een aalschover in de boom, links op gelijke hoogte, en waar verwijst dat dan naar?

Misschien maakt het schilderij in het echt zien, meer duidelijk.
Maar de kans is groot dat je met dezelfde vragen blijft zitten en dat is eigenlijk nog mooier.

Ten years earlier, he painted the Resurrection of Jesus, which we celebrate these days. To be seen -hopefully- in the unsurpassed Gemäldegalerie this summer, now I have to make do with an image.
It is a substantial work, about one and a half meters high, made for a side chapel of a church in Venice (the San Michele).
The performance is well known; the tombstone has been set aside and the tomb is empty. Jesus returns to his father, watched in amazement by a few guards, while others are still asleep. The body seems intact again, all traces of injury have disappeared. You go zigzagging from the bottom left up to him.
It is a fantasized landscape at a time of the day that is difficult to place. Light plays an important role, a specialty of Bellini, who no longer wanted to represent light and air realistically, but used them as a means of expression for something else. Is it the red of the morning that displaces the night? All images show different colors, in which Jesus is sometimes outshone by what could be the divine light.
The rest of the sky changes in shades from pink and light orange to purplish dark blue, depending on the picture.

From a scientific point of view the resurrection is not possible, but as a matter of faith, the miracle, it is very plausible. Mary Magdalene would have witnessed it and that’s why you have to see the painting in real. Is she one of the three little figures, the one with the red cloak and is she looking at him? And does the hand of Jesus refer to the often recorded moment, when Mary Magdalene wants to touch him before he arises, that he rejects (Nole mi tangere – don’t touch me) or is it more of a blessing gesture. Probably the latter. He looks up at his father, I guess. And is that a cormorant in the tree on the left at the same height, and what does that refer to.

Perhaps seeing the painting in real makes more clear.
But chances are that you will be left with the same questions and that is actually even better.