Matches

Het is natuurlijk een beetje aanmatigend om het immense, wereldberoemde Pergamonmuseum te bezoeken en dan opgewonden te raken van een luciferdoosje waarin een klein steentje zit.
Toch werkt het zo bij mij. Een deel van het museum is gesloten, het Pergamon zelf wordt gerestaureerd en is nu niet toegankelijk. Wat er wél in volle glorie stond was de Ishtar Poort van Koning Nebukadnezar uit Babylon.

Of course, it is a bit presumptuous to visit the immense, world-famous Pergamon Museum and then get excited about a matchbox containing a small stone.
Yet that is how it works for me. Part of the museum is closed, the Pergamon itself is being restored and is now not accessible. What did stand in all its glory was the Ishtar Gate of King Nebuchadnezzar from Babylon.

Het verhaal rond die Ishtar Poort is een mooi verhaal.
De koninklijke verzamelingen in Berlijn ontbeerden nog wat in het Louvre en the British Museum al langer te zien was; een opgegraven schat uit een ver land. De reliëfs uit Susa (Louvre) en de Elgin Marbles (Londen) wekten jaloezie. Eind 19e eeuw ondernamen de oriëntalist Eduard Sachau en de architect Robert Koldewey de tocht naar het huidig Irak. De laatste vond in Babylon, in het zand, enkele scherven en brokjes steen met kleurig glazuur waarmee hij het thuisfront wist te overtuigen. Het opgravingsproject werd een prestigezaak voor koning Wilhelm II (die van Huis Doorn). Het duurde tot 1917 (middenin de eerste wereldoorlog) voor alle brokstukjes in honderden kisten naar Berlijn getransporteerd werden en tot 1930, voor de reconstructie een feit was. Toen stond het voorste gedeelte van de oude stadspoort van Babylon uit 600 voor Christus en een deel van de processie weg in het museum in Berlijn. Overigens bestaat 80% van de enorme wanden uit keramische tegels die een eeuw geleden gebakken zijn. Maar de afgebeelde mythologische dieren -in reliëf- zijn uit de oorspronkelijke stukjes samengesteld.

Er wordt op de tekstborden in het museum nog steeds benadrukt dat er niks afgebroken en geroofd is, integendeel; het zou allemaal gered zijn uit handen van barbaren die de muren indertijd het liefst stuksloegen om er hun nieuwe huizen en paleizen mee te bouwen. De poort in Berlijn is nog maar een klein onderdeel van het origineel, een ander stuk staat in de opslag. En aan elf diverse musea, van Istanbul tot Toronto, zijn nog eens tientallen reliëfs van de afgebeelde dieren doorverkocht, om de expeditie te financieren.

• 

• 

The story about that Ishtar Gate (600 BC) is an interesting story.
The royal collections in Berlin still lacked what had been on display in the Louvre and the British Museum for some time; a treasure dug up from a distant land. The reliefs from Susa (Louvre), the Elgin Marbles (London) aroused jealousy. At the end of the 19th century, the orientalist Eduard Sachau and the architect Robert Koldewey undertook the journey to present-day Iraq. The latter found in Babylon, in the sand, some shards and chunks of stone with colored glaze with which he managed to convince the home front. The excavation project became a matter of prestige for King Wilhelm II (that of Huis Doorn). It took until 1917 (in the middle of the First World War) for all puzzle pieces in hundreds of boxes to be transported to Berlin and until 1930 for the reconstruction to be a fact. Then the front part of the old city gate of Babylon was in a museum in Berlin. Incidentally, 80% of the enormous walls consists of newly baked ceramic tiles. But the depicted mythological animals are composed of the original pieces.

It is still strongly stressed upon on the text boards in the museum, that nothing has been broken down and looted, on the contrary; it would all have been saved from the hands of barbarians who, at the time, preferred to smash the walls to build their new houses and palaces. The gate in Berlin is only a small part of the original, another piece is still in storage. And to eleven different museums, from Istanbul to Toronto, dozens of reliefs of the depicted animals have been sold, to finance the expedition.

Saddam Hussein liet een (kleinere) replica bouwen die de de ingang had moeten markeren van het nieuwe museum dat er achter gepland was. Tijdens de Golfoorlog is deze poort zwaar beschadigd en het museum is nog niet gebouwd. Sinds 2019 wordt Babylon, wat er van over is, tot UNESCO werelderfgoed gerekend. De regering van Irak heeft drie keer een verzoek ingediend bij de Duitse regering, de poort en het deel van de processie-weg terug te plaatsen op de oorspronkelijke locatie. Tot nog toe vergeefs, maar ‘roofkunst’ is inmiddels een thema in de naderende verkiezingen en Duitsland neemt het voortouw in teruggave van geroofde voorwerpen aan de landen van herkomst. Die stap voorwaarts zal andere (Europese) landen onder druk zetten met voorstellen te komen. Het begint met de restitutie van de ‘Benin Bronzes’ -ooit geroofd door het Britse koloniale leger- aan het land waar ze thuishoren: Nigeria.

Saddam Hussein had a (smaller) replica built that should have marked the entrance to the new museum that was planned behind it. This gate was badly damaged during the Gulf War and the museum has not yet been built. Since 2019, Babylon, what is left of it, has been classified as a UNESCO World Heritage Site. The Government of Iraq has filed three requests with the German Government to return the gate and part of the processional road to its original location. So far in vain, but ‘looted art’ has become a theme in the upcoming elections, and Germany is taking the lead in returning looted objects to the countries of origin. This step forward will put other (European) countries under pressure to come up with proposals. It starts with the restitution of the ‘Benin Bronzes’ – once stolen by the British colonial army – to the country where they belong: Nigeria..

En dat luciferdoosje?

Dat nam Koldewey mee naar huis van zijn eerste reis, met daarin een soort gelukssteentje. Hij moet de lucifers daar gekocht hebben, getuige het opschrift. Maar hadden ze in 1897 al luciferdoosjes in Babylon. Made in Sweden? ‘Will not glow after being thrown out’?

Ja dus! In Nederland werden de betrouwbare lucifers uit Uddevalla, Zweden al in 1895 geïmporteerd en onder de naam De Zwaluw in de markt gezet. Het werd meteen een groot succes en stimuleerde de export over de hele wereld in aangepaste verpakking , ook naar Het Nabije Oosten en West Afrika. En wat maakte de Zweedse lucifer zo geliefd? Het met parafine behandelde kopje ontvlamt alléén als de zwavel in contact komt met een oppervlak dat gedrenkt is in een speciaal laagje dat aangebracht is op de zijkant van het doosje. Veilig!

And that matchbox?
Koldewey took that home from his first trip, with a kind of lucky stone. He must have bought it there, according to the inscription. But did they already have matchboxes in Babylon in 1897?
Made in Sweden? Will not glow after being thrown out?

Yes! In the Netherlands, the reliable matches from Uddevalla, Sweden were already imported in 1895 and marketed under the name De Zwaluw. It immediately became a great success and stimulated exports all over the world in adapted packaging, also to the Near East and West Africa. And what made the Swedish match so popular? The paraffin-treated cup will only ignite if the sulfur comes into contact with a surface that has been soaked in a special coating applied to the side of the box. Safe!

Nb: alle musea zijn al weer een paar weken gesloten, ik greep mijn kans toen ze even open waren.